Geschiedenis van 11 september

11 september 2006, Srinagar, Kashmir

Op zijn gemak zit de man met de hoed blootvoets in het ochtendzonnetje op de veranda van zijn houseboat. Naast hem op de bank ligt de Sunday Times van gisteren. Hij schrijft een brief aan een vriend. Die had in het kader van 'carpe diem' 11 september geplukt. En dus laat de man met de hoed zijn gedachten over die dag gaan. De Sunday Times heeft twee items over 9/11: Satyagraha or suicide bombers?. Een paginagroot verhaal over Gandhi's optreden op 11 september 1906 in Johannesburg, vandaag dus 100 jaar geleden. En een verzonnen verhaal, waarin vanuit het jaar 2031 wordt teruggekeken op de wereldwijde gebeurtenissen, die volgden op de aanslagen op de WTC-torens in New York van 11 september 2001, dan 30 jaar geleden. Indiase vaderlandse geschiedenis in Zuid-Afrika en globaal koffiedik kijken.

Geschiedenis heeft voor ieder wat wils, zelfs voor wie niet van geschiedenis houdt. Of anders gezegd: geschiedenis heeft zoveel verschillende aspecten, dat ieder daar wel iets van zijn gading in kan vinden.

Neem bijvoorbeeld de dag van vandaag, 11 september 2006. Vandaag wordt in Amerika, maar ook in andere delen van de wereld herdacht dat 5 jaar geleden 3.000 mensen onvrijwillig stierven voor de idealen van anderen, die daarbij ook hun leven gaven. Alleen was dat in het laatste geval minder onvrijwillig. Over die historische gebeurtenis valt heel veel te zeggen. Op diezelfde dag van vandaag wordt in andere delen van de wereld herdacht dat 100 jaar geleden ongeveer 3.000 mensen vrijwillig bijeenkwamen om duidelijk te maken dat ze bereid waren voor hun idealen liever te sterven dan te doden. Daar valt ook veel over te zeggen.

Die gebeurtenis van vijf jaar geleden in New York heeft totnutoe nogal wat impact gehad. De dood van 3.000 mensen moest worden gewreekt, en verdere aanslagen worden voorkomen. Onduidelijk is nog wat de toekomstige impact van 9/11 zal zijn, de geschiedenis zal het leren. De bijeenkomst van 100 jaar geleden in Johannesburg heeft ook nogal wat impact gehad. De directe gevolgen ervan, dat is inmiddels geschiedenis. De samenkomst van 3.000 Indiers en hun gezamenlijke eed zich zonder een klap uit te delen te zullen verzetten tegen de pasjeswetten van de toenmalige regering van Generaal Smuts luidde het begin in van Gandhi's satyagraha-filosofie. De filosofie van geweldloos verzet en van geweldloze strijd voor je idealen, van liever zelf lijden dan anderen laten lijden.

Geen enkele historische gebeurtenis staat op zichzelf. Elk historisch feit kent een voorgeschiedenis en een nasleep. Het is eigenlijk niet meer dan een kwestie van kiezen of definieren wat je wel of niet tot de voorgeschiedenis of nasleep van een historische gebeurtenis rekent.

Neem nou die twee dagen van vandaag in andere jaren: 11 september 2001 en 11 september 1906.

Je zou de Russische inval in Afghanistan op 2de kerstdag 1979 en het Amerikaanse Koude Oorlog-antwoord daarop tot de voorgeschiedenis van de aanslagen in New York en Washington kunnen rekenen. Ook de eerste Golfoorlog in 1991, toen de wereld het, bijna helemaal verenigd, niet pikte dat Irak zomaar Koeweit was binnengevallen, valt binnen de aanloop tot die aanslagen te zien. De Amerikaanse inval in Afghanistan in 2001 kun je opvatten als een direct gevolg van de aanslagen. Zelfs de tweede Golfoorlog in Irak, ditmaal minder wereldwijd gesteund, kan worden beschouwd als nasleep van 9/11, al wordt dat verband met terugwerkende kracht steeds twijfelachtiger.

Evenzo staat Gandhi's optreden 100 jaar geleden in het Empire Theatre niet op zichzelf. Zijn oproep tot geweldloos verzet kwam niet zomaar uit de lucht vallen en had verstrekkender gevolgen dan alleen maar een stel Indiers in Zuid-Afrika, die weigerden te vechten maar ook weigerden zich neer te leggen bij de vernederende discrminatie door de Engelse koloniale overheersers. Wie zich erin verdiept zal ontdekken dat Gandhi's acties in Zuid-Afrika tot aan zijn terugkeer naar India in 1916 invloed hadden op het beleid van het ANC van Nelson Mandela tot 1960, toen het de keuze maakte zich niet alleen geweldloos tegen het apartheidsregime van de blanke Afrikaander regering te verzetten. En ook de anti-segregatie strijd van Martin Luther King in het zuiden van de Verenigde Staten was wat vorm betreft geinspireerd door Gandhi's geweldloosheid.

Voor wie het wil zien is geschiedenis een ironisch studie-object. Gandhi's geweldloos verzet leidde niet zelden tot gewelddadigheden. De vrijheidsstrijd van India om zich los te maken van Brits kolonialisme is niet alleen gelardeerd met imposante geweldloze, of in ieder geval geweldloos bedoelde operaties, maar ook met bloedige, vaak dodelijke confrontaties tussen Indiers en Engelsen, misschien wel meer nog tussen Indiers onderling. De paralel met Zuid-Afrika is frapperend. Omgekeerd hebben de gewelddadige aanslagen op 11 september 2001 onbedoeld aandacht getriggerd voor de honderdste verjaardag van Gandhi's filosofie van geweldloos verzet.

Zo biedt geschiedenis voor ieder wat wils. Zelfs voor liefhebbers van ironie. Hij doet zijn sokken aan, strikt zijn schoenen en zet zijn hoed op. Jaan, de bediende op zijn houseboat, peddelt hem in de shikara naar de wal. Vandaag maar eens een wandeling door Srinagar maken. Benieuwd wie hij vandaag ontmoet. Benieuwd wat hij vandaag te horen krijgt. Een onderwerp voor de conversatie weet hij al. Wel twee zelfs.



3 brutale vragen:

1.
Geschiedenis biedt voor ieder wat wils. Je kunt iedere stelling onderbouwen met een beroep op een of ander historisch feit. Zelfs tegengestelde stellingen. Iets om over na te denken.

2.
Wie weet inspireert dit verhaal u wel u in geschiedenis te verdiepen. Vaderlandse geschiedenis of wereldgeschiedenis, dat doet er niet toe. Of misschien kent u wel iemand, die zich er door geinspireerd zou voelen. Als u zo iemand kent, stuur dit verhaal dan door. Hoeft niet hoor, mag.

3.
Misschien, heel misschien vond u deze korte verhandeling van een amateur-historicus wel een euro waard. Als dat zo is, doneer het dan aan rekeningnummer 1689.67.456 t.n.v. Stichting Luister-en-Vertel-Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als u het waard vond, anders niet.

Groet, ton