De prijs voor veiligheid

Woensdag 22 augustus 2007, dag 1 van De Luister-en-Vertel-Tournee in New York
Vliegveld Zaventem, Brussel, Belgie

Veiligheid is een bewerkelijke en dure luxe. De man met de hoed constateert het op dit vliegveld voor de zoveelste keer. Lange rijen voor de security. Rare taferelen; uitkledende mensen, mensen die op sokken lopen, riemen worden verwijderd, detectiepoortjes. Overal geuniformeerde beveiligingsmensen. Het is niet overdreven te zeggen dat er een complete veiligheidsindustrie op de been wordt gehouden.

Het begon al bij het inchecken. Nog voor hij naar de balie kan gaan wordt hij verhoord. Caroline heet ze. Ze werkt bij Securitate en spreekt Nederlands. Ze is Belgische. Of ze hem een paar vragen mag stellen? Dat mag. Of ze zijn paspoort en ticket mag hebben? Hoe zou hij haar kunnen weigeren?

"Ik zie dat u twee paspoorten bij u heeft?"
"Dat klopt. Het ene is niet geldig meer. Ik heb vorige week een nieuw paspoort gekregen"
"Waarom heeft u het oude meegenomen als het toch niet meer geldig is?"
"Bij het boeken van de ticket moest ik het paspoortnummer opgeven. Toen ik dat ticket kocht had ik nog het oude paspoort en heb dus dat nummer ingetikt. Nou weet ik niet of op een of andere manier het paspoortnummer bij het e-ticket wordt geregistreerd, maar het leek me wijzer het voor de zekerheid maar mee te nemen"
"Ik heb zoiets nog nooit van gehoord. Waar heeft u het ticket gekocht?"
"Via internet"
"Waar precies?"
"Op cheaptickets.nl"
"En hoe heeft u betaald?"
"Met creditcard"
"Hoe gaat u van New York naar Memphis?" Caroline heeft gezien dat de heenvlucht van Brussel naar New York is, en de terugvlucht vanuit Memphis is.
"Dat weet ik nog niet. Ik wil in Amerika op verschillende plaatsen mensen opzoeken. Met de bus of de trein. Miscchien boek ik wel een binnenlandse vlucht. Misschien ga ik wel liften"
"Bent u dan zo avontuurlijk? Liften? In Amerika?"
Hij schiet in de lach. Om haar opmerking over zijn geaardheid, over de impliciete verwijzing naar de vermeende gevaarlijkheid van liften, en dan nog wel in Amerika, maar vooral om haar bezorgdheid. Lief, toch? "Het wordt wel eens gezegd, ja"
"Hoe lang blijft u in Amerika" Zou dat een strikvraag zijn? Ze kan op het ticket zien dat de heenvlucht vandaag is en die terugvlucht op 17 oktober. Ze was scherp genoeg op te merken dat die terugvlucht vanuit een andere stad is dan de heenvlucht heen gaat. Er is niet veel wiskundig inzicht voor nodig om te begrijpen dat tussen nu en 17 oktober 2 maanden is.
"Drie weken dit keer", antwoordt hij naar waarheid. Caroline kan niet weten dat hij op 13 september naar India gaat en op 27 september weer terug gaat naar de VS. Ze gaat niet in op de inconsistentie.
"Even wat vragen over uw bagage. Waar heeft u die ingepakt?"
"In Den Bosch, op mijn kantoor"
"Wanneer"
"Afgelopen nacht"
"Is alles wat erin zit uw eigendom?"
"Ja"
"Er zitten geen bezittingen van anderen bij? Cadeautjes of zo?"
"Nee"
"En bent u na het inpakken de hele tijd bij uw bagage geweest?"
"Ja"
"Er is niemand anders in uw bagage geweest?"
"Nee"

Of het door haar vriendelijke voorkomen komt, haar rustige manier van doen, gewoon omdat ze een leuke vrouw is, of omdat hij zich op zijn gemak voelt, hij weet het niet, maar feit is dat de herhaling van vragen hem niet irriteert. Eigenlijk bevalt deze vrouw hem wel. Mag best lang duren.

"Waar woont u?"
Kijk, dat is in zijn geval een tricky vraag. Hij woont niet meer, daar is hij voorlopig mee gestopt. "In Oisterwijk" Eigenlijk woont hij nergens, maar hij snapt ook wel dat zo'n antwoord in dit geval vragen om moeilijkheden is.
"Waar zegt u?" Caroline vraagt het op een toon alsof hij een bizar antwoord heeft gegeven. Had hij nou toch maar 'nergens' geantwoord, dan had hij die toon tenminste kunnen plaatsen. Maar waarschijnlijk heeft Caroline nog nooit van Oisterwijk gehoord en is ze een beetje uitgeschoten met haar stem.
"Eh, in Nederland", zegt hij voorzichtig, "in een dorp dat Oisterwijk heet"
"Oh, ik dacht dat u Oostenrijk zei" Vandaar dus haar verbazing. "En waarom vliegt u dan vanuit Brussel?"
"Dat was het goedkoopst" 'Nederlander he, dat blijf je houden?', houdt hij in. Zou ook niet kloppen trouwens.
"Wat is uw adres in Amerika?"
"Dat weet ik nog niet"
"Toch moet u een adres hebben. Zij willen dat weten", ze wijst naar de incheckbalie achter haar.
"Dat weet ik wel. Ik zeg wel Marriet Hotel of zo." Hij heeft twee jaar geleden, op het vliegveld van Washington, zijn lesje wel geleerd. Het is niet altijd goed rechtlijnig te zijn.
Caroline glimlacht hem toe. Zou zij ook wel weten hoe relatief de beveiligende waarde van dit soort informatie is? Doet zij alleen maar haar werk zoals het is opgedragen en denkt ze er zo het hare van? Hoe dan ook, ze laat hem doorlopen naar de incheckbalie. Jammer, afgelopen.

Marriet Hotel blijkt niet goed genoeg. Hij moet een volledig adres opgeven. Nu begrijpt hij Caroline's glimlach beter. Straat en huisnummer. Hm, zit het Marriet Hotel niet op Times Square? Zou kunnen, maar welk nummer dan? De man achter de balie hoort zijn onzekere gestuntel meewarig aan. "Doe maar 326 Amsterdam Avenue" zegt hij met zelfverzekerdheid in zijn stem, "daar zit het youth hostel" Tenminste 17 jaar geleden zat het in die straat. En nummer 326 vindt hij wel een mooi huisnummer. De man achter de balie tikt het in. 'Nou moet ik wel consequent blijven en straks bij de douane op het vliegveld in Amerika hetzelfde adres opgeven. Anders heb ik daar weer gedonder mee', prent hij zichzelf in.

Hij krijgt drie boardingpassen: een voor Brussel-Washington, een voor Washington-Chicago, en een voor Chicago-New York. Een tussenstop meer dan hij had gedacht. Een meer ook dan op zijn e-ticket staat. Hij gaat door de securitycheck. Gedwee en gelaten ondergaat hij het routineritueel. Valt eigenlijk best wel mee. Daarna zwerft hij door de winkels in de duty-free zone. Hij vindt niets boeiends. Dan maar meteen naar de gate.

Terwijl hij daar zit te lezen, te schrijven en ook nog wat te smsen, komt een man op hem af. Vanuit zijn ooghoek had hij al gezien dat er vanaf een afstand op hem werd gewezen. "Meneer Visser?", vraagt de man. Aan zijn uniform is te zien dat hij van de beveiligingsdienst is. Zijn postuur past daar ook wel bij. Boomlang, imposant figuur, dito stemgeluid. De man met de hoed breekt een sms-je af. Dat smsen zou nog de verkeerde kant uitgaan, maar dat is een verhaal voor later. "Kunt u met mijn collega meegaan?" vraagt de veiligheidsman en maakt een uitnodigende beweging naar een andere geuniformeerde een eindje verderop. Hoe zou hij hem kunnen weigeren? Zonder te kijken ziet hij de andere passagiers hen nakijken.

"Haha, jij weer! Lijkt wel alsof we vooor elkaar bestemd zijn". Die collega blijkt Caroline te zijn. Dat treft. Hij wordt er zowaar nog vrolijk van.

Ze loodst hem terug naar de security check bij de paspoortcontrole. Dezelfde plek waar hij een uur geleden zonder problemen was doorgekomen. Onderweg erheen knoopt hij een gesprek met haar aan. Ze is er leuk genoeg voor. "Zeg, werk je hier iedere dag?"
"Ja, en alleen voor United Airlines"
"Mooi, dan gaan we elkaar nog wel vaker zien de komende maanden. Ik kom hier nog wel een paar keer"
"Elke keer United?" Is het zijn inbeelding, of klinkt haar stem verwachtingsvol?
"Nee, ook een keer Alitalia. Maar misschien wordt die maatschappij wel door United overgenomen. Komen we elkaar toch weer tegen"
"Nou, zal wel niet" Inbeelding, of hoort hij teleurstelling? Ze komen bij de ruimte waar de securitybanen met de scanmachines zijn. Drie van de vier banen zijn in gebruik. Bij iedere baan zijn drie beveiligingsmensen de passagiers en hun bagage aan het controleren. Net zo summier als ze hem een uur hadden gecheckt.

Caroline overlegt met een andere geuniformeerde vrouw wat nou de bedoeling is. Het komt op hem een beetje knullig over. Alsof er ad hoc een extra inspectie moet worden gedaan, alsof het nog nooit eerder is voorgevallen. Het woord 'specialty' valt een paar keer. Wat dat dan precies inhoudt is ook de medewerkers van Securitate zichtbaar niet duidelijk. Zelfs niet waar dat moet gebeuren. Caroline vraagt hem om zijn paspoort en boardingpas. De andere vrouw, kennelijk haar superieur, sommeert een jongen, ook gestoken in het uniform van Securitate dat hem ietwat te ruim zit, de passagier mee te nemen naar de ongebruikte scanmachine. "Schoenen en zo uit en door de scan, en hem fouilleren". Over het hoofd van de man met de hoed heen geeft ze de jongen zijn opdrachten. Zoals een dokter zijn assistente instructies geeft voor een vooronderzoekje. Is het de kolderieke situatie, het lachwekkende gedrag van de uniformen, of gewoon zijn goede zin? In ieder geval ziet hij de humor er wel van in. Heeft geen last van ergernis. Zelfs niet als hij bedenkt dat het eigenlijk al boardingtijd is. 'Als ik door dit gedoe mijn vlucht mis, nou, dan heeft dat kennelijk zo moeten zijn', denkt hij bij zichzelf. Past bij zijn fantasie van vanmorgen om niet te gaan.

Hij begrijpt de instructies van de cheffin. Doet zijn schoenen en riem uit en zet zijn hoed af. Die gaan in een plastic bak. De jongen neemt de bak en loopt ermee naar de scan. Zelf pakt de vrouw zijn rugzak. "Mag ik erin kijken?" Hoe zou hij haar verzoek kunnen weigeren? Ze zet de rugzak op de tafel aan het einde van de veiligheidsbaan en begint de inhoud uit te pakken.

Intussen komt Caroline terug. Ze heeft afschriften van paspoort en instapkaart gemaakt. Van de andere kant, uit de richting van de scanmachine, komt de jongen aangelopen met de bak waarin zijn hoed, riem en schoenen.

"Komt zo'n specialty nou vaak voor?" vraagt de man, inmiddels hoed op, aan Caroline.
"Nee" Vandaar de knulligheid.
"En waarom ik? Staat mijn naam geregistreerd of zo?" Lichte achterdocht is hem niet vreemd.
"Nee hoor. Uw naam komt uit de computer. Toeval"
"O, het is een soort steekproef?"
"Ja", bevestigt Caroline.
Hij hoort geen overtuiging in haar stem. Gelooft haar niet. Overdreven wantrouwen of een rake analyse? Wie zal het zeggen?

Ze zien beiden toe hoe de rugzakinhoud wel heel gedetailleerd wordt onderzocht. De twee boeken worden langzaam doorbladerd. Zelfs het visitekaartje van een wethouder van de gemeente Oisterwijk dat hij als boekenlegger in de biografie van Gandhi gebruikt wordt aandachtig bestudeerd. Net als de plattegrond van het stuk land upstate New York van een vriend waarvoor hij een makelaar gaat zoeken. Die plattegrond zat in dat andere boek, de Lonely planet van USA. De drie pennen in de pennenetui worden er een voor een uit gehaald. Van alle drie wordt de dop verwijderd. Zo, nu weet de beveiligster dat hij met twee ronde Parker rollerballs van het goedkope soort schrijft en met een driehoekige zwarte ballpen met rollerballkwaliteiten. Een chique ogend relatiegeschenk van K.J. de Vries. Klaas voor die relaties, al wordt hij in Duitsland Herr genoemd.

Hij wordt gesommeerd door een detectiepoortje te lopen. Tot tweemaal toe. Niks aan de hand; het poortje blijft stil. 'Ook nog met een detectiestok' gebaart de cheffin de jongen. Die volgt haar instructies prompt op. Weer niks aan de hand; ook de handdetector blijft stil.

De rugzak is nog steeds onderwerp van onderzoek. Werkelijk alles wordt uitgepakt. Reservevullingen voor de rollerballs, de inhoud van de brillekoker, de pasfoto's van zijn kinderen in de portefeuille, het Indiase geld daar tegenover, de twee schrijfblokken, verpakt tegen de regen in een plastic tasje van Office Centre. Werkelijk alles. Niets aan de hand natuurlijk; hij is clean.

Al met al duurt het 15 minuten of zo. Hij is niet zo'n tijdig mens, dus het kunnen er ook wel 20 zijn geweest. Caroline brengt hem terug naar gate B1. Daar krijgt hij op haar aanwijzingen een voorkeursbehandeling; hij hoeft niet in de lijn voor de boarding te wachten.


1.
Wat mag veiligheid kosten? Hoe veilig zijn wij eigenlijk? Echt veilig? Of schijnveilig? Overdreven lijkt het soms, maar wie zal zeggen wanneer goed goed genoeg is? Neems eens 10 seconden of zo de tijd daar over te peinzen. Mag ook meer zijn hoor, tijdigheid is niet altijd een goede eigenschap.

2.
Misschien kent u wel iemand met wie u deze gedetailleerde beschrijving van de veiligheidsmaatregelen op vliegveld Zaventem wil delen. Wel voorzichtig zijn hoor; voor u het weet staat u geregistreerd.

3.
Misschien, heel misschien vindt u de wel een euro waard. Als dat zo is, doneer het aan rekeningnummer 1689.67.456 van de Stichting Luister en Vertel Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als u het een euro waard vindt. Anders niet.


Vriendelijke groet, ton.