Open boek en open doek in Damascus

Maandag 5 maart 2007,
dag 5 van De Luister-en-Vertel-Tournee in Syrie,
Khan Murjan Cafe, Old City, Damascus

Vier dagen is hij al in Damascus, en pas vandaag is de man met de hoed voor het eerst in de Old City, de attractie van Damascus. In de frisse zon dwaalt hij wat door de straatjes en steegjes. Trap op, trap af. Toch wel bijzonder hier te lopen; hier was 3000 jaar geleden ook al een stad. Of misschien wel nog langer geleden, wie zal het weten?

Links en rechts kleine winkeltjes, muur aan muur tegen elkaar aangeklemd. Zouden die toen ook al zo zijn geweest? Zou best kunnen; commercie is van alle tijden en van alle plaatsen. De uitgestalde koopwaar lijkt ook wel dezelfde als 3000 jaar geleden, maar dan vers. Specerijen, snoepjes en noten in stenen potten, sieraden in open vitrines, textiel aan rekken, tapijten aan de muur. Alleen de electrische verlichting, die was er toen vast nog niet.

Voorbij de Ummayad Moskee komt hij bij een coffeehouse. Op het terras zitten een stuk of vijf Syriers aan een waterpijp. Mooie plaats om wat te lezen en te schrijven. Hij zoekt een plekje in de hoek.

Een vriendelijke oude man komt naar hem toe en vraagt wat hij wil drinken. Tenminste, dat denkt hij dat hem wordt gevraagd; van het Arabisch snapt hij nog steeds niet veel. "Coffee", zegt hij. De oude man knikt begrijpend. Dat wil zeggen: de man met de hoed denkt dat het 'ik begrijp het' betekent. Hij is toch wel benieuwd wat hem nu gebracht gaat worden. Oh, het zal vast wel iets koffie-achtigs zijn, maar er zijn werelden van verschil tussen Turkish Coffee, Wiener melange, Italian Espresso en instant Nescafe. En toch allemaal koffie.

Hij begint te lezen in een donkergroene koran. Ruim drie jaar geleden, in de herfst van 2003, gekocht voor 1 euro in de witte-boeken-markt in de Heuvelstraat in Tilburg. Een Arabisch-Nederlandse pocketversie, handig om Arabisch te leren. De vertaling is uit 1953, en dat is wel te merken. Oubollig en gedateerd taalgebruik, een beetje ouderwets. Nadat hij het had gekocht heeft hij meer dan eens een stukje gelezen. Maar het boeide niet. Te saai, misschien ook wel omdat hij soms hele stukken niet begreep. Onbegrip en afkeer liggen niet zo ver van elkaar. In ieder geval versterkt de een de ander.

Toen hij rond kerstmis de knoop doorhakte naar Syrie te gaan, leek het hem een goed idee die koran tijdens zijn reis mee te nemen. Als hij dan toch een maand in dit islamitische land rondtrekt, kan hij net zo goed wel proberen iets meer van dat geloof te begrijpen. 1 Miljard mensen kunnen er toch niet allemaal helemaal naast zitten.

Zelf is hij katholiek opgegroeid. Niet fanatiek, maar genoeg om de meeste bijbelverhalen te kennen. Genoeg ook om de relatieve waarde en onwaarde van geloven te begrijpen. Te begrijpen dat de mens de schepper is van god, en niet omgekeerd. Tenzij onder dat woord het leven wordt bedoeld. Het leven in al zijn denkbare en ondenkbare facetten. In alle voor ons mensen kenbare en onkenbare dimensies.

En ook de bedenker van allah, jaweh, brahma, zeus, jupiter, of welk woord verschillende mensen in verschillende tijden op verschillende plaatsen ook maar aan dat boven-begrijpelijke fenomeen hebben gekoppeld. Welke naam ook maar ooit aan die wel heel abstracte, niet-zichtbare maar wel aanwezige figuur, die geen figuur is, is gegeven. Werelden van verschil, en toch allemaal hetzelfde.

Terwijl hij door de regels van de tweede soera van die donkergroene pocket worstelt, komen een jong stelletje en twee jongevrouwen met wat hij denkt dat hun moeder is het terras op. Pas later zal hij erachter komen dat de vijf bij elkaar horen. De jongen en het meisje gaan tegenover elkaar aan het tafeltje naast hem zitten. De drie vrouwen aan een tafeltje schuin van hen vandaan. Ver genoeg om de twee alleen met elkaar te laten zijn, dichtbij genoeg om te kunnen volgen wat er gebeurt.

Hij kijkt de moeder in het gehoofddoekte gelaat, de twee jongevrouwen achterop de zwarte, in een knot gestoken naakte haren. Is het zijn inbeelding, of heeft de moeder schik in de situatie? Hij meent een contente blik op haar gezicht te zien. Van alle vijf is zij het stilst; glimlacht de meeste tijd naar de twee jongevrouwen, zegt maar af en toe iets en dan nog heel ingetogen. Zelfs al zou hij Arabisch begrijpen, dan nog zou de man met de opengeslagen koran het nog niet verstaan, zo zacht. De twee jongevrouwen laten een waterpijp komen, en ook bij de tafel met de jongen en het meisje wordt een waterpijp neergezet.

"Zijn de vrouwen er echt gelukkige slavinnen, of is er een revolte op komst?", was het antwoord van Cees Welten toen de man met de hoed hem in het bedrijfscafe Carpe Diem laatst vroeg wat hij wel eens uit Syrie wilde weten. Want Cees had begrepen dat vrouwen er een onderdrukte rol spelen. Nou, aan deze vrouwen is dat niet te merken. De drie jonge vrouwen hebben zichtbaar lol, en ook de moeder, de enige die de waterpijp niet in haar mond neemt, straalt plezier uit. Een tevreden niet-rookster.

De man in de hoek is niet naief genoeg zich niet te realiseren dat dit maar een momentopname is. Dat het niets zegt over wat er gisteren of zelfs maar vanmorgen is gebeurd of wat er vanavond of vannacht of morgen staat te gebeuren. Maar voor iemand die in het moment zelf wil leven is het huidige ogenblik de enige tijd die echt telt. En die maakt hem een contente mens. Voor het moment dan.


3 brutale vragen

1.
Misschien gaan daar al die gewichtige boeken met die gewichtige woorden wel over: hoe met elkaar contente mensen te zijn. Iets om over na te denken. Neem er eens de tijd voor.

2.
Misschien wilt u dit verhaal wel met iemand delen. Als dat zo is, vertel of stuur het door. Maar als u denkt dat het beledigend is, houd het dan maar voor u zelf.

3.
Misschien heeft het verhaal van de man met een open boek over een vrouw met een open doek u wel zo getroffen, dat het u een euro waard is. Als dat zo is, doneer het aan rekeningnummer 1689.67.456 van de Stichting Luister en Vertel Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als het u een euro waard is. Anders kunt u het beter bewaren om zelf een goedkoop boek te kopen.



Vriendelijke groet, ton.