Politiek in La Paz

Maandag 12 november 2007
dag 14 van De Luister-en-Vertel-Tournee in Bolivia
Cafe La Terraza, La Paz

Carlos Zamora heet de man. "I´m also a politician. Nobody is perfect". Lacht erbij.

´El Diario del Che en Bolivia´ heet het boekje dat Verkenner vanmorgen bij een kiosk op El Prado kocht, Het Dagboek van Che in Bolivia. El Prado is het langgerekte centrale plein van La Paz. Eigenlijk is het meer de hoofdstraat van deze stad. Zoiets als de Lind in Oisterwijk, maar dan anders. Verkenner koopt het zelfgeschreven relaas van de laatste dagen van Che Guevara in een opwelling, maar ook niet helemaal. Je zou het een doordachte impulsaankoop kunnen noemen. Mooi contrast.

Carlos ontmoet Verkenner in Cafe La Terraza, halverwege El Prado. Mooi etablissement. Houten vloer. Houten tafels, de meeste rond, sommige vierkant. De ronde met een diameter van ongeveer 1 meter, de vierkante 1 bij 1. Dikke tafelbladen, gevuld met koffiebonen, afgedekt met glazen deksels. Houten stoelen met gestoffeerde zittingen. Hoog plafond, net als de muren een gelig beige. De hoeken en de raam- en deurstijlen oranjig beige. Mooie combinatie. Alles oogt even verzorgd. Aan de muren hangen boven de 20 cm brede donkerbruine lambrizering posters en ingelijste foto´s. Artistiekerige afbeeldingen met een koffietintje. Later vandaag zal Verkenner merken dat dit cafe een favoriete hangout is voor de betergestelde inwoners van La Paz. Betergesteld aan de kleding te oordelen. Mannen in pak, vrouwen op hak.

Het contact met Carlos is zo gemaakt. "Buenos dia" is genoeg. "Where are you from?", vraagt hij in goed Engels terug. "Europa", op zijn Spaans uitgesproken. "Europa is very big. May I know wich country?" "Claro. Olanda, Payos Bajos", nog steeds in iets wat op Spaans lijkt.

Frappant eigenlijk, Hollander voelt Verkenner zich zelden. Nooit eigenlijk. Nederlander, zeker. Maar Hollander, nee. Eerder Europeaan. Niet uit schaamte voor Holland, daar heeft hij geen last van. Hoeft ook niet, heeft hij gemerkt; zelden ontmoet hij negatieve reacties als hij zijn nationaliteit noemt. Of het nu Hollander of Nederlander is. Geeft te denken, dit soort identiteitsvraagstukken.

"Are you tourist?"
"Sorta, yes. And in a way not". Overgeschakeld op Engels.

Frappant eigenlijk. Natuurlijk is hij een tourist, die bezig is met een tournee. Het heeft weinig zin daarom heen te praten. Alleen voelt hij zich niet zo thuis bij dat label. Voelt zich niet aangesproken met dat etiket. Hij vertelt Carlos dat hij ook schrijver is. Beetje pretentieus, dat wel. Dat hij bijna iedere dag een verhaal schrijft en via het wereldwijde web in bescheiden oplage publiceert. Dat is de enige prestatie die hem als schrijver kwalificeert.

"I´m a geologist. Nobody is perfect", vertelt Carlos hem zijn eigen beroep. Of Verkenner weet wat een geologist is?, vraagt hij in dezelfde quasi-grappige toon. Ja, hij weet wel wat een geoloog is. Carlos grapt dat hij voornamelijk in de prehistorie leeft: "I live in Jurassic Park". "Well, that makes you a living dinosaur then", grapt Verkenner terug. Carlos kan er om lachen. De teneur is gezet. De teneur voor een goed gesprek.

"I´m also a politician. Nobody is perfect", lacht Carlos om zijn vrijetijdsbesteding. Verkenner pakt het boek dat hij aan het lezen is van de tafel en toont Carlos de voorkant. Een portret van Abraham Lincoln. Een week of drie geleden heeft hij op het vliegveld van Washington de politieke biografie van Lincoln gekocht gekocht. Nu eens niet een verhaal over de bescheiden afkomst van Honest Abe, of over de persoonlijke tragedies die die man in zijn leven heeft gekend. Een politieke analyse van de opkomst en ondergang van wat de meeste Amerikanen als een van hun grootste presidenten beschouwen.

Hij is bij de uitbraak van de Amerikaanse Burgeroorlog aanbeland. In 1861, een paar maanden nadat Lincoln de verkiezingen had gewonnen en iets meer dan een maand nadat hij als president was ingezworen. Die bloedige episode uit de moderne Amerikaanse geschiedenis had ook iets met identiteit te maken. Met je zuidelijk of noordelijk voelen. Met wel of niet moreel tegen de slavernij zijn. Al gelooft Verkenner dat het ook een strijd om macht en geld was.

Lincoln zag het anders, als hij tenminste de schrijver tot nu toe goed heeft begrepen. Die zag slavernij als een moreel kwaad, en de discussie erover als een right or wrong kwestie, waarin geen compromissen mogelijk zijn. Je bent voor of tegen slavernij. Ben je voor, dan zat je fout, ben je tegen, dan zat je goed. Geen nuances mogelijk, lekker simpel. De afscheiding van de zuidelijke staten, indirect een gevolg van zijn verkiezing tot president, was voor hem een interne kwestie van rebellie tegen het legitieme, want democratische gezag.

"Do you know him? He was a politician too", zegt Verkenner tegen Carlos, "so being involved in politics is not such a bad habit. Besides, we all are politicians. Wether we like it or not", kan hij niet laten een boude stelling in het gesprek te gooien.

Carlos kent Lincoln wel. Niet persoonlijk natuurlijk. Hij kent wel een aantal hedendaagse politici persoonlijk. "I´m a congressman". Hij blijkt minister van mining affairs te zijn geweest. Verkenner vraagt hem wat hij van de hedendaagse politiek vindt. "Bolivia, Zuid-Amerika of de wereldpolitiek?", wedervraagt hij. "Anything". "It´s terrible". "What´s so terrible?". " United States is dictating other people what to do. Now, is that democracy?". Carlos noemt voorbeelden van de in zijn ogen imperialistische Amerikaanse politiek in Zuid-Amerika. Niet alleen in zijn eigen land.

Carlos heeft het over ambities. Persoonlijke ambities, nationale ambities. "Una momenta", Verkenner pakt zijn portefeuille en geeft Carlos zijn lijst van levensdoelen. Het A4-tje is allang niet meer in goede staat. Op de vouwen is het papier gescheurd. Bij de twee lijstjes, links Nederlands rechts Engels, staan bijna onleesbare aantekeningen gekrabbeld. Concrete uitwerkingen van abstracte doelen. Carlos moet er zijn bril voor opzetten.

"Wat betekent dit?" vraagt hij en wijst naar de bovenste regel. To make the World a Little Bit More Beautiful, onderstreept en in vette letters. "Zo heet mijn leven. Ieder leven heeft een titel, en dat is de titel van het mijne. De naam die ik zelf aan dit leven heb gegeven."

Carlos loopt met zijn vinger door het lijstje aan de rechterkant. Verkenner laat de man in stilte begaan. Bestudeert hem intussen. Algehele indruk?: had een aristocraat kunnen zijn. Een telg uit een lang Spaans-koloniaal geslacht. Een nazaat van Pizarro of Cortez. Verkenner vergeet steeds weer wie van de twee ook al weer de Maya´s had geconquistadoord en wie de Inca´s. De een de een, de ander de ander, of omgekeerd? In ieder geval lang geleden, van voor het digitale tijdperk. Gedistingeerd grijs haar, vol voor een 66-jarige. Goed gecoiffeerd en toch een beetje woest. Grijs geruit jasje, tweeknoops. Wol/katoen zo te zien, niet gekreukt. Lichtblauw overhemd eronder. Als Carlos beweegt is aan de verticale vouwen te zien dat het vanmorgen uit het cellofaan is gekomen. Zalmroze stropdas, unicolor. Dokerblauwe pantalon. Tenminste, Verkenner denkt dat het blauw moet zijn; het licht dat door het grote raam waar de twee zitten naar binnen valt geeft de broek een vreemde paarse gloed mee. Maar dat is te anders voor de indruk die Carlos geeft. Zwarte schoenen, leer natuurlijk. Veterschoenen, Verkenner telt twee rijen van drie gaatjes. Gewaxede veters, ziet hij aan het glimmen in het zonlicht.

Hoe schril steekt Verkenner daar zelf tegen af. Om te beginnen heeft hij zich sinds zaterdag al niet geschoren. Voor gistermorgen heeft hij een goed excuus: hij zat in de bus van Santa Cruz naar La Paz. Vanmorgen, in Alojamiento Sydney, was hij gewoon te lui. Nou ja, om het een positieve draai te geven: ook te ongeduldig om zijn nieuwsgierigheid naar deze nieuwe stad nog langer in te tomen en te vol met ideeen voor brieven en verhalen. Bang dat als hij nog langer wacht die ideeen vervliegen. Rare en domme angst natuurlijk: de meeste ideeen vervliegen onvermijdelijk nog voor ze het stadium van verwezenlijking bereiken. ook als hij zich niet scheert.

Hij wrijft over zijn stopelige kin. Hm, niet bepaald representatief om een Boliviaanse volksvertegenwoordiger te ontmoeten. En als dat nou het enige was! Verkenner draagt een simpel t-shirt. Donkergrijs. Voor $ 2,00 in New York gekocht nadat hij zijn rugzak met al zijn kleren was kwijt geraakt. Een Fruit of the Loom shirt waar hij er meteen vijf van heeft gekocht. Een beige Dockersbroek, dezelfde die hij destijds in New York aan had op het moment dat zijn rugzak door iemand anders werd meegenoemen en daardoor de enige broek die hij overhield. Op zich is zo´n bandplooibroek als het om representativiteit gaat beter dan een van de twee Levi´s 501 spijkerbroeken die hij daarna kocht, ware het niet dat dit exemplaar nu toch echt ge- en versleten is. Er is een gat op een kale plek op kniehoogte van de linkerpijp, en aan de onderkant zijn beide gerafeld. Het is maar goed dat hij gisteravond zijn Van Bommels heeft laten schoonmaken, anders was het nog erger geweest. Verkenner hoopt maar dat Carlos meer oog en oor voor de inhoud heeft dan voor zijn voorkomen.

Kennelijk is dat het geval. Carlos steekt zijn hand naar verkenner uit. "Ich gratuliere dich", zegt hij erbij met een brede glimlach en een twinkeling in zijn ogen. Verkenner wist al dat Carlos prima Duits en Russisch spreekt. Hij schudt hem de hand, "Danke, I take it as a compliment". "It is. Youre doing it right now", en hij laat Verkenner de doelen 1 en 2 zien. Die hoeft ze niet te lezen te weten wat er staat. De eerste drie van de 27 kan hij dromen. Onuitgesproken begrijpen ze elkaar.

Hardop leest Carlos verder. "I like this one. Politics and government. That´s my field." Of het door de vertrouwdheid van het gesprek is, de amicaliteit die tussen de twee is gegroeid, of de prettige ontspannen ambiance van La Terraza, hij weet het niet. Misschien is het wel gewoon een combinatie van zijn profileringsdrang en impulsiviteit die hem ertoe brengt Carlos zijn eigen politieke ambitie toe te vertrouwen. President van Europa worden.

Het ontgaat de Boliviaan. Of is het de politieke intuitie, die de man zich inmiddels ongetwijfeld heeft eigen gemaakt? Hij leest de lijst van de Nederlander verder. "Wat is dit? Volvo Amazon?"
"O, dat is een oude auto. Toen was Volvo nog echt Zweeds"
"Ik heb een Volvo uit 1965. Een classico. Erg gewild bij verzamelaars." Carlos vertelt dat hij vroeger graag auto reed, maar er al een paar jaar niet meer aan toe komt. Ook niet zoveel zin meer in heeft.

Carlos´ telefoon gaat. Een bescheiden ringtone. "Esculpa", verontschuldigt hij zich, neemt op en loopt naar de ruimte ernaast. In de tussentijd leest Verkenner verder. Eerst een paar dagen in het dagboek van de Argentijnse dokter-revolutionair, dat hij zojuist gekocht heeft. De weloverwogen impulsaankoop.

Op weg naar Bolivia had hij zich voorgenomen een boek van of over deze legende te kopen. Liefst in het Spaans; altijd goed om een schrijver in zijn eigen taal te lezen. Dus toen hij het voor het raampje van het pietepeuterige kioskje zag liggen en de man erbinnen zag ploeteren om wat kranten en tijdschriften te verkopen, wist hij het; deze man gaat hij een goed begin van de dag bezorgen.

"Quando questa ese libero?" - wat kost dat boek daar?
"Ese libero de Che Guevara?" - dat boek van Che Guevara?
"Si" - ja.
"Diez Bolivianos" - tien bolivianos.
"Puedo pagar veinte bolivianos?" - is het goed als ik twintig bolivianos betaal?
"Si. Pero por que?" - ja, maar waarom?
"Porque me gusta" - omdat ik daar zin in heb.

En nu leest hij een paar dagen uit Che´s dagboek, de laatste dagen voor hij gevangen werd genomen door CIA-agenten en Boliviaanse militairen. Begrijpt niet veel van het Spaans, kan geen touw vastknopen aan wat de oud-strijdmakker van Fidel Castro voor filosofie te melden heeft. Geeft niets, komt nog wel; elke dag een klein stukje lezen, dan komt het vroeg of laat vast wel goed. Daarna leest Verkenner verder in het boek over Lincoln. ´A Life of Purpose and Power´is de ondertitel.

Als de statige parlementarier weer binnenloopt verontschuldigt hij zich nogmaals. Hij moet gaan, tijd om aan het werk te gaan. De twee verafscheiden elkaar. Met lichte spijt ziet Verkenner hem buiten de vijf treden voor de ingang van La Terraza aflopen. Kans gemist!

Hij had nog veel meer met hem willen bespreken. Carlos had hem vast wel iets van de Boliviaanse politieke verhoudingen kunnen vertellen. Het was Verkenner gistermiddag bij het binnenrijden van La Paz opgevallen dat er zoveel slogans op de muren waren gegraffiteerd. De meeste met de naam van Evo Morales, de huidige indianen-president van Bolivia met een op zijn minst controversieel te noemen programma, of diens partij MAS. Maar ook was hij geregeld het woord ´seccession´ tegengekomen, afscheiding. Graag had hij Carlos wat uitleg gevraagd. Of misschien is de man wel teveel politicus om zomaar, op een willekeurige maandagmorgen met een vreemdeling zulke delicate kwesties te bespreken? Is hij te gepokt en gemazeld in de politiek om meteen het achterste van zijn tong te laten zien? Is hij teveel politicus om over politiek te praten.


3 brutale vragen:

1.
In de Europese partijpolitiek is het uitspreken van je persoonlijke ambitie een probate methode om dat dan niet te bereiken. Voorbeelden te over. In de Amerikaanse, ook al door partijlijnen gedomineerde politiek is het precies omgekeerd. Daar geldt het als noodzakelijk te zeggen wat je wilt. Als het maar op het juiste moment is. Maar ja, wat is het juiste moment? Alleen achteraf valt daar met zekerheid iets over te zeggen. Lincoln koos precies het juiste moment.

2.
Misschien vindt u dit verhaal wel interessant genoeg met iemand anders te delen. Hoeft niet een politcus te zijn, hoor. Al kan dat volgens Verkenner niet anders: we zijn allemaal politici. Hoe dan ook, als u zo iemand weet, stuur of vertel het door.

3.
Misschien, heel misschien is de toevallige ontmoeting van Verkenner met een door de wol geverfde Boliviaanse politicus u wel een euro waard. Als dat zo is, doneer het aan rekeningnummer 1689.67.456 van de Stichting Luister en Vertel Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als u het uw euro waard vindt. Anders niet.


Vriendelijke groet, ton