Wachten op de bus naar Bolivia

Vrijdag 2 november 2007, dag 2 van De Luister-en-Vertel-Tournee in Bolivia
13.15 uur Braziliaanse tijd
Rodiovario (busterminal) Barra Funda, Sao Paolo, perron 24

Het ziet ernaar uit dat het toch nog goed gaat komen. Dat Verkenner vandaag al vlakbij Bolivia geraakt, en dan morgen het land in kan. Daar zag het even niet naar uit.

In het begin ging het allemaal heel soepel. In de Lonely Planet las hij dat Sao Paolo vier busterminals heeft. De grootste is Tiete. Vandaar vertrekken bussen naar heel Brazilie, en ook de bussen met de internationale bestemmingen. Als voorbeelden worden Asuncion in Paraguay genoemd, $50 in 20 uur, Buenos Aires in Argentinie, $125 36 uur, Montevideo in Uruguay, 30 uur voor $100, en Santiago in Chili, $ 120 en 56 uur. Bolivia wordt niet genoemd, maar hij verwacht in Terminal Tiete de meeste kans te hebben een bus in de richting van Bolivia te vinden. Vanaf Guaralhos International Airport rijden speciale airport-shutlles naar verschillende plekken in de stad. Ook een naar Tiete. De eerstvolgende gaat om 10.40. Ongeveer een half uur doet de bus erover, zonder stops. De eerste glimpsen van Brazilie voor Verkenner. Sao Paolo, moet hij zeggen. Hij had het natuurlijk al kunnen weten toen hij in het vliegtuig las dat in deze stad 20 miljoen mensen wonen, en toch kijkt hij op van de uitgestrektheid ervan. Bijna voortdurend gaat de rit over de snelweg door bewoond gebied.

Tiete is inderdaad een groot busstation. Meer dan 50 perrons, veel mensen en de daarbij horende drukte. Winkels, eettentjes, cafe´s. Hij volgt de bordjes ´Bilheta´ en komt op een grote plaza met rijen loketten. Boven ieder loket staan steeds de naam van de busmaatschappij en de bestemmingen die door die maatschappij bediend worden. Menig maatschappij heeft meer dan 1 loket. Veel Braziliaanse steden, sommige herkent hij, en ook Argentijnse, Uruguyaanse, Paraguyaanse en Chileense plaatsnamen. Geen Bolivia. Ook geen Corumba of Campo Grande, de twee Braziliaanse steden vlakbij de Boliviaanse grens.

Een meisje achter een loket waar in grote letters Rio de Janeiro boven staat ziet Verkenner zoeken en wenkt hem. Waar ik heen wil, vraagt ze in het Portugees. Bolivia, antwoordt hij. Ze stuurt hem naar een maatschappij aan de andere kant van de plaza, die een stuk of vier loketten naast elkaar bemant. Hij leest veel Braziliaanse en andere steden, maar herkent geen een als Boliviaans. En ook geen Corumba of Campo Grande. De man achter het loket wijst hem weer verder als Verkenner als mogelijke bestemmingen Bolivia, Corumba en Campo Grande noemt. Wat de man precies bedoelt, is hem onduidelijk: ergens voorbij en dan naar links. Dat doet hij. Weer rijen met loketten, daarboven namen van busmaatschappijen en tritsen plaatsnamen. Maar weer geen Bolivia, Corumba of Campo Grande. Wel ziet hij een batterij geldautomaten keurig op een rij staan, onder andere een van ABN AMRO´s Brazilianse dochter, Banco Real, herkenbaar aan het groen-gele logo. Die staat naast drie ATM´s van Banco Santander. Toeval?

Hij ziet een bordje ´informaciones´ en gaat daar raad halen. Die blijkt niet duur te zijn, gratis zelfs, en toch goed, waardevoller dan de prijs suggereert. Hij is op de verkeerde terminal. Hij moet in terminal Barra Funda zijn. Het vriendelijke meisje achter de verhoogde balie pakt een zwart-wit kopietje van het schema van de Sao Paolo metro en legt hem uit hoe hij reizen moet. Alles in het Portugees. In Barra Funda moet hij bij Andorinha zijn, die maatschappij kan hem verder helpen, naar Bolivia.

Tiete heeft een eigen metrostation, dat is handig en heeft Verkenner zo gevonden. Het systeem werkt simpel, snel en efficient. Voor hem deze keer tenminste. Hij hoeft maar kort te wachten of er komt al een trein aanrijden. Het lijkt wel wat op de treinen die in de Subway van New York rijden. Niet veel zitplaatsen, alleen maar langs de zijkanten met de rugleuning tegen het raam, veel staplaats, ruime deuren voor in- en uitstappen, geen mogelijkheid om van de ene trein naar de andere te lopen. Het is wel gevuld maar niet vol. Niet de drukte van het spitsuur. Dankzij het schema van het vriendelijke meisje achter de infobalie vindt hij gemakkelijk zijn weg; stapt op het goede station uit om de andere lijn te nemen en vindt eenvoudig het juiste perron voor de trein naar Barra Funda. Als hij het perron oploopt staat de trein te wachten. Niet alleen het schema helpt, ook de simpliciteit van het systeem en de duidelijke verwijsborden.

Tot nu toe krijgt Verkenner een tamelijk georganiseerde indruk van dit land. Nou wist hij al wel dat Brazilie bepaald geen ontwikkelingsland is, als land tenminste, maar toch is hij een beetje verbaasd over de souplesse waarmee alles tot nu toe gaat.

Aangekomen op Barra Funda, eindhalte van deze metrolijn, blijkt de busterminal kleiner dan Tiete te zijn, ongeveer half zo groot, maar druk genoeg om een boel winkeltjes, een paar restaurantjes en een internetcafe te hebben. De vier loketten van Andorinha heeft hij snel gevonden.
"Waar wilt u heen?"
"Bolivia"
"Dat gaat niet. Het dichtstbijzijnde is Corumba. Vandaar kunt u naar de grens met Bolivia", antwoordt de vrouw achter het raam. Of zoiets; zijn Portugees is niet goed genoeg haar precies te verstaan, maar voldoende haar te begrijpen.
"Corumba"
"Enkele reis of retour?"
"Singularo"
"De bus gaat om 15.30" Dat moet de vrouw een paar keer herhalen, nummers zijn niet Verkenners sterkste kant, al helemaal niet in het Portugees. Als hij het eindelijk door heeft kijkt hij op de klok achter haar. Tien voor twaalf. Mooi, dat is ruim de tijd.
"Welke plaats wilt u?" Ze laat hem op het computerscherm de busindeling zien. Hij kiest plaats 27, aan het raam in het midden van de bus.
Ze schrijft met de hand een ticket uit. Het kost 165 reaal. Hij geeft haar zijn creditcard. De autorisatie mislukt. Ook de twede keer.

Of ze misschien een bank of een cambio op dit station weet? Ze wijst hem de weg, de hoek om, maar dat blijkt een rij geldautomaten te zijn. Tegen beter weten in probeert hij zijn mastercard; het beter weten wint dit keer. Barra Funda heeft ook een informatiedesk. Het duurt even voor het meisje zijn Portugees begrijpt. De uitspraak is ook vast niet zoals het zijn moet. Als ze door heeft dat hij op zoek is naar een cambio, of in ieder geval een plek om contant geld te wisselen, heeft ze slecht nieuws: niet op dit station. Na overleg met een collega-informatrice wijst ze hem de weg naar een shoppingcenter in de buurt. Daar is een bank. "Is wel erg duur", maakt ze in woord en gebaar duidelijk. Het geldgebaar met duim en vingers is internationaal. Verkenner heeft niet veel keus, hij moet nu eenmaal naar Bolivia, en trouwens: wat voor haar duur is, is dat voor hem misschien wel helemaal niet. Het ligt er maar net aan wat hij met het geld gaat doen. Een weggegooide euro is duurder dan 100 euro welbesteed.

Het winkelcentrum is het station uit, naar rechts en dan de straat uitlopen. Alsmaar rechtdoor. Zo begrijpt hij tenminste haar aanwijzingen. Hij loopt het station uit, gaat naar rechts en loopt een stuk de straat uit. Een brede, niet-drukke weg. In de volle zon merkt hij pas hoe warm het is. Al na een paar honderd meter gutst het zweet hem uit. Maar goed dat hij een hoed draagt, dat voorkomt zonnebrand.

Komt geen winkelcentrum tegen, noch een bank, noch iets dat erop lijkt. Passeert wel een amusant tafereel. Een stuk of 20 meisjes, leeftijd eind middelbare school, in zo te zien hagelnieuwe fel blauw-witte overalls staan als levende vlaggemasten aan weerszijden langs de weg. Ieder houdt een lange stok omhoog, met in top een grote vlag waarop aandacht wordt gevraagd voor een evenement, dat in een mooi, glazen gebouw langs deze straat blijkt plaats te vinden. Uit de tekst op de vlaggen en van wat hij kan zien gebeuren in de glasdoos maakt Verkenner op dat het om de presentatie van een groot ontwikkelingsproject in Sao Paolo gaat, een appartemententoren. Luxueuze woningen met wijds uitzicht over de stad en de Atlantische Oceaan. De meisjes zijn vast van het promotieteam dat potentiele kopers naar de presentatie moet lokken.

Lopend schiet hem een betere oplossing te binnen: met de metro terug naar Tiete Terminal. Hij meent zich te herinneren daar een cambio te hebben gezien. En als die herinnering een vergissing blijkt te zijn, een memorabele fata morgana, dan maar terug naar het vliegveld. Wel een beetje omslachtig, maar in ieder geval weet hij zeker dat daar volop gelegenheid is de euro´s in zijn portefeuille om re ruilen tegen voldoende reaals om een buskaartje naar Bolivia te kopen. Wie weet hoe lang hij anders in de hitte moet blijven rondlopen, her en der in gebrekkig Portugees aan gebrekkig of niet Engelssprekende Brazilianen de weg vragend. Omgedraaid en terug naar Barra Funda.

In de rij voor het metroloket om een enkeltje te kopen, een singularo, bedenkt hij zich wel eens de bus van half vier te gaan missen, het is al bijna 1 uur. Op en neer naar Tiete lukt vast voor half vier, maar naar het vliegveld misschien wel niet. Niet dat dat zo erg is, er gaat ongetwijfeld vandaag of morgen nog wel een bus die kant uit, maar het zou vervelend zijn als die aardige mevrouw van Andorinha voor niets een stoel in de half vier-bus voor hem vrij houdt. Na een metrokaartje te hebben gekocht, 2,30 real, loopt hij naar het loket van Andorinha.

De aardige mevrouw zit er nog. Hij legt uit meer tijd nodig te hebben, en dat hij niet zeker weet op tijd terug te zijn voor de bus van half vier. Dat ze plaats 27 niet voor hem vrij hoeft te houden. "Ik weet misschien iets", maakt ze hem duidelijk. "Ga naar Puma, een paar loketten verderop. Misschien kun je daar geld wisselen."

Puma blijkt Pluma te zijn, aan het aantal bestemmingen boven het loket te zien een kleine busmaatschappij. "Cambio?", vraagt Verkenner de man achter het raam.
Die schudt glimlachend ontkennend zijn hoofd. Betekent dat dat hij het niet begrijpt, of dat dit geen cambio is?
"Euro?" probeert Verkenner het op een andere manier.
"Hoeveel?", vraagt de man.
"100".
"OK", het duimgebaar geeft Verkenner hoop. ´2,30´ tikt de man op een rekenmachine en laat het Verkenner zien. Hm, dat is bijna hetzelfde als op het vliegveld, 2,35, en daar ging nog de commissie voor de bank vanaf.
"Prima", ondersteund met een opgestoken duim. Verkenner schuift twee vijftigjes onder het raam door en ontvangt 230 reaal terug. Hij neemt het in ontvangst en schuift een briefje van 10 terug. "U heeft me mucho geholpen". Breed glimlachend, duim weer omhoog, neemt de man de 10 reaal in ontvangst.

Terug aan het loket van Andhorinha wordt de transactie snel afgehandeld. Verkenner betaalt de 165 real en krijgt er een buskaartje voor terug. Perron 24 moet hij zijn. Hij loopt naar beneden en gaat bij het hek naar perron 24 op een stoeltje zitten. 5 Mensen met Indiaanse gezichtstrekken en veel bagage zitten en staan al te wachten. Misschien ook naar Bolivia? Het is kwart over een, nog twee uur. Ruim tijd om te schrijven en in de Bolivia-editie van Lonely Planet te studeren hoe de grens over te komen. En passant ook het LP phrasebook Latin American Spanish doorbladerend.



3 brutale vragen:

1.
Wat voor beeld heeft u eigenlijk van een land als Brazilie? Behalve dan dat er uitzonderlijk goed gevoetbald wordt. Of van een stad als Sao Paolo? Behalve dan dat het er vaak warm en zonnig is.

2.
Misschien vindt u het relaas over een vreemdeling op doorreis in Sao Paolo wel de moeite waard met een vriend of vriendin te delen. Als dat zo is, stuur of vertel het door. Mag, hoeft niet. Als dat niet zo is, houdt het dan voor u zelf. Mag ook.

3.
Misschien, heel misschien is de ervaring van Verkenner in Sao Paolo hoe een buskaartje naar Bolivia te kopen u wel een euro waard. Als dat zo is, doneer het aan rekeningnummer 1689.67.456 van de Stichting Luister en Vertel Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als u het een euro waard vindt. Anders niet. Dat zou niet welbesteed zijn.



Vriendelijke groet, ton