Brief aan Margriet en Arno, onderweg naar Berlijn met Shaffy op repeat

Woensdag 2 december 2009. Dorpsstraat, Oisterwijk. In zijn auto zit een verhalenverteller. Zojuist heeft hij bij Boekhandel Oisterwijk de twee boeken opgehaald die hij had besteld tussen de Memphis-trip in oktober en de novemberse Amerika-reis. Besteld omdat hij de exemplaren die hij in Memphis van Angel had gekregen in het vliegtuig van Memphis naar Chicago had laten liggen en dus was kwijtgeraakt. ‘The Prophet’ van Khalil Gibran en ‘The Way Of The Wizard’ van Deepak Chopra.

Hij start de motor om naar Liempde te gaan, naar een zakelijke afspraak voor een opdracht om verhalen te vertellen. Tegelijk met de motor gaat ook de radio spelen. Op Radio 2 hoort hij Ramses Shaffy de luisteraars aansporen toch vooral te zingen, te vechten, te huilen, te bidden, te lachen, te werken en te bewonderen. Maar niet zonder ons, zingt de zanger die niet meer is.

De verhalenverteller pakt zijn telefoon en belt de vriendin die gisteren jarig was en die hij juist gisteren een brief had geschreven. De verhalenverteller is ook brievenschrijver, vandaar.
“Zeg, vind je het goed als ik die brief aan jou op mijn blog zet?”
“De brief van gisteren?”
“Die ook, ja. Maar weet je nog dat ik jullie een paar jaar geleden een brief heb gestuurd waarin een tekst van Ramses Shaffy is verwerkt? Je weet wel dat lied over vechten, huilen en bidden en zo?”
“Dat zal wel na de geboorte van Jaap zijn geweest, want die tekst stond op zijn geboortekaartje”
“ja, dat klopt. Een jaar of vijf geleden. Vind je het goed dat ik die brief op mijn weblog zet?”
“Ja, is goed hoor.”

* * *

Heilige Geeststraat, Eindhoven, 25 juli 2004

Hoi Margriet en Arno,

Donderdag 1 juli 2004. ’s Avonds laat tussen elf en twaalf. Griekenland heeft zojuist Tsjechië verslagen en de finale bereikt. Onderweg van Eindhoven naar Berlijn. Om precies te zijn van de Heilige Geest naar Mahatma Gandhi. Zing, vecht, huil, enzovoorts op repeat in de cd-wisselaar, want één van mijn favorieten. Kan niet helpen aan jullie en jullie drie welpen te denken. Jaap in het bijzonder.

voor degene in zijn schuilhoek achter glas
voor degene met de dichtbeslagen ramen
voor degene die dacht dat hij alleen was
moet nu weten we zijn allemaal samen

Inmiddels vrijdag 2 juli 2004. Onderweg van Eindhoven naar Berlijn. Rijdend in de nacht over de A67 naar de grens met Duitsland. Luisterend naar zoveel schoonheid kan ik een licht gevoel van jaloezie niet onderdrukken. Wilde dat ik zoveel creativiteit kon hebben. Moet me echter behelpen met mijn eigen beperkte verbeeldingskracht.

Over wie gaat het eigenlijk? Misschien mag je dat wel zelf invullen. Is iedere interpretatie een goede. Een schuilhoek achter glas: een angstig mens, die in zogenaamde veiligheid naar de boze buitenwereld kijkt. Dichtbeslagen ramen: kleingeestigheid. Alleen. Dat is een makkie; dat gaat over een eenzame mens. Of liever over iemand die zich eenzaam vóélt. Dat is niet hetzelfde. Wie verder kijkt ziet dat eenzaamheid vooral inbeelding is.

voor degene met het dichtgeslagen boek
voor degene met de snelvergeten namen
voor degene met het vruchteloze zoeken
moet nu weten we zijn allemaal samen

Weinig verkeer zo diep in de nacht. Onderweg van Eindhoven naar Berlijn, over de A2 ergens tussen Dortmund en Hannover. Een paar weken geleden reed ik van Amsterdam naar Koblenz. Onderweg van een D66-bijeenkomst in onze hoofdstad naar Oisterwijk had ik bij de liftersplaats in de buurt van het vroegere Ajax-stadion twee lifters in laten stappen. Die deden mee aan een liftwedstrijd naar Elba. Zij waren de laatsten van de deelnemers en stonden al vanaf vijf uur te wachten op een lift. Het was iets over achten. Afgesproken dat ik ze tot ongeveer middernacht weg zou brengen, dan een goede plek zoeken om ze af te zetten en dan terug zou rijden. Ik was door D66 gevraagd om ’s anderendaags Sophie in ’t Veld om half negen van Den Haag naar Utrecht te brengen. Als ik daar niet positief op had geantwoord, had ik die twee misschien wel naar Italië gebracht. Pauline en Simon heten ze, twee afgestudeerde biologen.

Een dichtgeslagen boek doet me denken aan onwetendheid, misschien wel een van de grootste feilen van ons mensen. Hoeveel ellende is al niet voortgekomen uit onwetendheid? Hoeveel vergissingen, soms met verstrekkende gevolgen, heb ik al niet begaan omdat ik niet beter wist? Snelvergeten namen associeer ik met intermenselijk onbegrip; als je andermans namen al gemakkelijk vergeet, hoe kun je je dan andermans gedachten, ideeën en zorgen indenken? Hoe kun je dan begrip hebben voor wat een ander beweegt? Vruchteloos zoeken zegt me eigenlijk niets, want ik ben ervan overtuigd dat als je zoekt, je altijd iets vindt. Het is misschien wel niet precies wat je zoekt, maar met een beetje goede wil zal je zien dat wat je vindt je ook goed past. Kwestie van een flexibele geest.

voor degene met de slapeloze nacht
voor degene die het geluk niet kan beamen
voor degene die niets doet alleen maar wacht
moet nu weten we zijn allemaal samen

Vrijdagmorgen 2 juli 2004. Onderweg van Eindhoven naar Berlijn. Zojuist een paar uur geslapen; had niet genoeg energie in één keer naar Berlijn te rijden. In Berlijn is de Gandhiserve Foundation gevestigd, een stichting die zich bezig houdt met het levend houden van de ideeën en gedachten van Gandhi. Begin dit jaar heeft die stichting een volledig verzorgde reis naar India georganiseerd. Naar plaatsen waar Gandhi geleefd heeft. Dat volledig verzorgde sprak me niet zo aan. De prijs ook niet; iets van 2.500 euro. Daarom ga ik maar zelf. Als er voor die tijd niets tussen komt, vertrek ik 27 oktober. Hoop dat de Gandhiserve Foundation me aan adressen of plaatsen in India kan helpen.

Degene met de slapeloze nacht lijdt aan rusteloosheid. Komt vaak voort uit zorgen maken. Strikt genomen is zorgen maken zinloos. Meestal maak je je namelijk zorgen om wat er mogelijk kan gebeuren. Als je nuances even weglaat is het van tweeën één: waar je je zorgen om maakt, gebeurt wel of niet. Als het niet gebeurt, is er dus geen reden geweest je zorgen te maken. Als het wel gebeurt, kun je maar beter iets doen in plaats van je zorgen maken. Weliswaar een iets te simplistische weergave van de werkelijkheid, maar het geeft te denken. Als je geluk niet kunt beamen; bedoelt hij dat je dan ongelukkig bent? Of bedoelt hij dat je je eigen geluk niet ziet? En is gelukkig zijn dan niet meer dan hoe je je voelt onder de gegeven omstandigheden? Niets doen, alleen maar wachten. Een mooie omschrijving van apathie. Ik geloof in dromen-denken-doen, in omgekeerde volgorde van belangrijkheid. Waar het uiteindelijk om gaat is wat je doet. Daar gaan je dromen en gedachten aan vooraf. Durf te dromen, durf te denken, maar vooral: durf te doen.

voor degene met zijn mateloze trots
voor degene in zijn risicoloze hoge toren
voor degene op zijn risicoloze hoge rots
moet nu weten zo zijn we niet geboren

Vrijdagmorgen 2 juli 2004. ’s Morgens tussen tien en elf. Aangekomen in de Rathausstrasse op zoek naar nummer 51a. Dat blijkt niet te bestaan. Dan maar opgebeld. Ik krijg Peter Ruhe aan de lijn. Dan blijkt de organisatie in de Rathausstrasse in één van de voorstadjes van Berlijn gevestigd te zijn, en niet in het centrum. Bovendien is er geen publieke functie, er is alleen een kantoor. Misschien wil hij dan een afspraak maken? Ik ben nu toch in Berlijn. Ik leg hem uit waarvoor ik naar Berlijn ben gekomen. Helaas; hij gaat over enkele dagen voor acht weken naar Zuidoost Azië en heeft de tijd nodig voor voorbereidingen. Misschien een afspraak daarna? Prima; hij vraagt of ik een mailtje wil sturen, dan geeft hij me alvast wat informatie voor mijn reis naar India. En hij stelt voor elkaar rond 2 oktober in Berlijn te ontmoeten. Dan organiseert de stichting enkele activiteiten rond de geboortedag van Gandhi.

Mateloze trots: misschien wel een waarschuwing om trots op wat je gepresteerd hebt niet te laten vervallen in eigenwaan of ijdelheid. Een risicoloze hoge toren, al dan niet van ivoor, lijkt te slaan op de arrogantie van de macht. Misschien een waarschuwing macht niet te misbruiken. Ieder van ons heeft macht. Ieder van ons heeft de neiging die macht te gebruiken voor eigen gewin. Een risicoloze hoge rots; wees niet te hoogmoedig, maar durf je nederig op te stellen. Trots, ijdelheid en hoogmoed zijn ons niet aangeboren; wij creëren het zelf in onze geest.

voor degene met het open gezicht
voor degene met het naakte lichaam
voor degene in het witte licht
die weet we komen samen

Vrijdag 2 juli 2004. De rest van de dag door Berlijn gewandeld. Boeiende stad. Aan de grandeur kun je zien dat het een stad met een groots verleden is. Aan de bedrijvigheid en de uitstraling kun je zien dat het de hoofdstad van één van de grootste landen in Europa is. Op veel plaatsen, vooral in voormalig Oost-Berlijn, kun je zien dat het nog steeds een stad in wederopbouw is. De wandeling deed me denken aan mijn vorige bezoek aan deze stad. Dat was in 1989, onderweg van Warschau terug naar Nederland. Toen was Berlijn nog een ambivalente stad, met twee gezichten. Doet me aan mezelf denken; een mens met twee gezichten. Misschien geldt dat wel voor ieder van ons. Er zijn 6.000.000.000 mensen op deze wereld. Ongeveer. Ieder van die mensen heeft alle eigenschappen, ook tegengestelde. Ieder weet wat het is om angst te hebben, en is wel eens moedig. Ieder van ons zoekt ergens veiligheid, maar wijst het ook weer af. Zelfs de meest kleingeestige onder ons kunnen ruimdenkend zijn. En wie is niet bekend met de paradox ‘eenzaam maar niet alleen’ en omgekeerd? Al die andere menselijke eigenschappen uit Ramses’ creatie mag je zelf bedenken.

Een open gezicht staat voor eerlijkheid. Nu is het moeilijk de eerlijkheid van het leven in te zien. Misschien is het daarom wel zo moeilijk een eerlijk mens te zijn. Zelfs als je het bewust probeert. Misschien wel juist als je het bewust probeert te zijn, wetende dat het nooit echt lukt. Het naakte lichaam staat voor de moed om open te zijn. Ook al zo’n moeilijke opgave. Ja, het is geen kunst open te zijn over je talenten en je goede daden. Openheid over je tekortkomingen en over je falingen; dat is een heel ander verhaal. Het witte licht. Ik weet er eigenlijk geen woorden voor. Zoals wij wel vaker niet de woorden kunnen vinden voor onze gedachten en ons dan maar behelpen met beelden. Misschien staat het voor edelmoedigheid, inzicht, begrip. Misschien staat het wel voor alles wat goed is, hoe dat ook maar concreet wordt ingevuld.

Ik geloof dat ieder van ons diep van binnen weet dat we allen samen zijn. En alleen samen er iets van kunnen maken. Soms hebben wij echter teksten van bijzondere zangers nodig om ons daaraan te herinneren.

Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder,
maar niet zonder ons.

Liefs en een vriendelijke groet,

ton



3 brutale vragen:

1.
Poeh, beetje uitgelopen brief. Dan kon Ramses Shaffy het toch heel wat kernachtiger verwoorden. Ach, als het u te lang is, pikt u er toch gewoon de krenten uit.

2.
Misschien kent u wel een fan van Ramses Shaffy, die dit een leuk verhaal vindt. Als dat zo is, stuur of vertel het door. U mag er ook in knippen, hoor.

3.
Misschien, heel misschien is dit verhaal met een brief van vijf jaar geleden u wel een euro waard. Als dat zo is, doneer het dan aan rekeningnummer 1689.67.456, t.n.v. Stichting Luister en Vertel Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als u het een euro waard vindt. Anders niet.



Vriendelijke groet, ton.