Een oude brief aan Marjo over Niemand, Niets en Nergens

31 augustus 2004
Heilige Geeststraat, Eindhoven


Hoi Marjo,

Niemand, niets en nergens. Als iedereen iemand is, is niemand niemand. Als iedereen iets heeft, heeft niemand niets. Als iedereen ergens is, is niemand nergens. Alleen niemand kan dus niets hebben en nergens zijn. Dit lijkt een flauw woord-spelletje, en tot op zekere hoogte is dat ook zo. Maar er zit ook een diepere betekenis in, als je die wilt zien.

Je kunt niet niemand zijn. Zo lijkt het. Immers ons eigen ego staat ons daarbij in de weg. Misschien is het ook wel cultureel bepaald. Wij groeien op met het idee iemand te zijn. Of misschien wel te moeten zijn. Wij vinden het belangrijk een identiteit te hebben, het liefst een eigen identiteit. Daar hoort een ego bij. Je hoeft niet ver te kijken om het rondom je te zien. Zo bezien cultiveren wij het ego-centrisch denken. En is niemand dus niemand.

Ieder van ons is een individueel mens is, al was het maar in lichamelijk opzicht. En daar hoort onlosmakelijk een geestelijk aspect bij. Nu ja, niet echt onlosmakelijk natuurlijk; dat is slechts een tijdelijke situatie. In ieder geval ben je dus gedurende je leven een iemand, wie dat ook mag zijn. Is het in lichamelijk opzicht gedurende je leven in ieder geval heel erg moeilijk niemand te zijn, in geestelijk opzicht is dat al een stuk gemakkelijker. Het wemelt van de mensen, die zich zodanig aan andere mensen hechten, dat er nog maar weinig van hun individuele ego over is. Zijn zij dan niemand? Voor een beetje wel, al zijn ze zich daar niet van bewust. Geldt dat niet voor ieder van ons? Zo bezien is dus iedereen een beetje niemand.

Velen van ons ontlenen hun identiteit aan de functie, die zij bekleden. Je bent pas iemand als je directeur bent, of als je rijk bent, of als je een succesvol ondernemer, sporter of mediapersoonlijkheid bent. Wat succesvol dan ook maar mag betekenen. Niet alleen onze identiteit ontlenen we daaraan, vaak ook ons zelfvertrouwen en zelfrespect.

Als je niets hebt, ben je de rijkste mens ter wereld. Ieder van ons is bij het nastreven van zijn doelen geneigd in eerste instantie gebruik te maken van wat je bezit. Dat beperkt je in je fantasie. Als je daarentegen niets hebt, en toch je doelen wil bereiken, wordt je gedwongen gebruik te maken van wat anderen hebben. Plotseling gaat dan de hele wereld voor je open. En staat alles tot je beschikking. Zo bezien heb je, door niets te hebben, alles. Dat geldt niet alleen voor stoffelijke bezittingen. Dat gaat ook op voor meer geestelijke eigenschappen. Neem bijvoorbeeld talent. Als je niet creatief bent, moet je de creativiteit van anderen gebruiken.

Je bent altijd ergens, waar dat ook maar wezen mag. Nergens kun je dus niet zijn. Wat houdt dan de wens nergens te zijn in? Overdrachtelijk gezien zou het kunnen betekenen op te gaan in het universum. Maar dat is me te vaag en te abstract. Bovendien weet ik niet zo goed wat nu eigenlijk bedoeld wordt met het universum. Mijn verbeelding schiet tekort om me daar iets bij voor te kunnen stellen. ‘Nergens zijn’ impliceert geen vaste plaats hebben. Als je geen vaste plaats hebt, is iedere plaats je plaats, en voel je je dus overal thuis. Dat kan een geografische betekenis hebben, maar kan evengoed opgevat worden in termen van een bepaalde kring. Nergens zijn heeft zo hetzelfde resultaat als overal te zijn.

Zo bezien is ‘niemand, niets en nergens’ niets meer dan een metafoor voor onthechting.

Niemand, niets en nergens. Als je in staat bent niemand te zijn, kun je iedereen zijn. Als je in staat bent met niets te leven, staat alles tot je beschikking. Als je het vermogen hebt nergens te zijn, kun je overal zijn. Ook al weet je dat dat niet echt zal lukken.


Groet,

ton.


3 brutale vragen:

1.
Hm, echt heel erg toegankelijk is deze brief niet als u destijds niet bij het gesprek met Marjo geweest bent. En dat was u niet. Als u kunt en durft mag u het nog eens lezen. Probeer eens...

2.
Misschien weet u wel iemand, die u kan helpen dit geneuzel te begrijpen. Zoals u wel vaker iemand anders nodig hebt om geneuzel te kunnen snappen.

3.
Misschien, heel misschien is dit moeilijk te volgen verhaal u wel een euro waard. Als dat zo is, doneer het dan aan rekeningnummer 1689.67.456, t.n.v. Stichting Luister en Vertel Tournee te Oisterwijk. Maar alleen als u dit woordspel ondanks de flauwheid een euro waard vindt. Anders niet. Anders kunt u die euro beter bewaren voor een pittiger verhaal.


Vriendelijke groet, ton.